top of page
10.  Drie beelden / Three sculptures

click to enlarge 

Er is geen stad in Nederland met zo veel beeldende kunst (beelden en schilderkunst) in de openbare ruimte als Rotterdam, zegt BKOR (Beeldende Kunst & Openbare Ruimte). Dat komt mede door de wederopbouwperiode, toen een budget voor kunst werd opgenomen in de totale bouwkosten. Beschrijvingen van alle openbare kunst staat in een toegankelijke database van CBKR 1). Drie spraakmakende beelden worden uitgelicht. 

Op het Eendrachtsplein staat het beeld SantaClaus. Het is 6 meter hoog en verbeeldt een kerstman met een abstract object in zijn hand – misschien een boom, misschien wat anders. Rotterdammers wisten het wel, het beeld werd al snel omgedoopt tot Kabouter Buttplug. Het beeld werd in 2001 gekocht en in 2005 gestald op de binnenplaats van het Boijmans van Beuningen Museum. Het kostte de nodige moeite om een definitieve plek te vinden. Na jaren van geruzie over het beeld (‘misdaad tegen de goede smaak’, ‘steen des aanstoots’, ‘obscene kerstman’), werd het beeld alsnog een publiekslieveling. Het meest gefotografeerde beeld van Rotterdam, wordt gezegd, een eer die sinds 2023 gedeeld wordt met het beeld Moments Contained. Over SantaClaus schreef Sculpture Intl. een  boeiend verhaal 2) en verwijst naar een speciale krant die in 2008 werd gemaakt. Dat verhaal en zeker die krant zijn de moeite waard.

Het oudere beeld van Ossip Zadkine De Verwoeste Stad leverde minder discussie op toen het geplaatst werd, hoewel het voor die tijd een artistiek heel ongebruikelijk beeld was en er wel kunstkritiek ontstond. Het waren andere tijden, het was kort na de oorlog. Rotterdam verkreeg het beeld in 1953 door een anonieme schenking (van de directie van de Bijenkorf, bleek in 1978), en het beeld staat symbool voor de wederopbouw. Het 6 meter hoge beeld (incl. sokkel van 2 meter) van de ontredderde figuur zonder hart werd geplaatst op Plein 1940, bij de Leuvehaven. Zadkine's beeld werd toch onderwerp van een verhitte discussie in 2014, toen werd geopperd dat het beeld moest worden verplaatst naar het nieuwe stationsplein omdat het beeld op de hudige plek in de verdukking was geraakt. De politiek voelde er aanvankelijk wel voor. Het Algemeen Dagblad organiseerde een bijeenkomst 'Laat Zadkine met rust'. Na advies van BKOR en groeiende steun in de stad om het beeld te laten staan op Plein 1940, trok de groep 'Handen af van Zadkine' aan het langste einde, en bleef het beeld staan op Plein 1940.  

Tot rond de eeuwwisseling verscheen het beeld in veel stadspromotie, als voorstelling van de wederopbouw. Nu niet meer. In Rotterdam wordt het beeld kortweg Zadkine genoemd (en vroeger Jan Gat, of Jan met de handjes). Het hart is uit de stad gebombardeerd, en het hart zal opnieuw gebouwd worden. En dat gebeurde; stond Zadkine vroeger in een kale omgeving, nu staat het tussen het Maritiem Museum en hoogbouw, oogt het klein en een beetje eenzaam. Zadkine krijgt niet meer de aandacht van vroeger.

Tegenwoordige tijd: in 2023 werd een beeld van een ‘gewone jonge zwarte vrouw’ geplaats voor het Centraal Station, Moments Contained van Thomas J. Pierce. 4 meter hoog. Onbevreesd, met gebalde vuisten in haar zakken, kijkt een jonge vrouw in haar trainingspak de stad in. ‘Wat dit nieuwe beeld zo bijzonder maakt, is haar krachtige gewoonheid’, schreef NRC (6 juni 2023). In de gemeenteraad, op Twitter en in de krant ontstond discussie – was een beeld van de haven niet beter geweest, waarom een beeld van een gewone vrouw die niets bijzonders heeft gepresteerd, jonge zwarte vrouwen hebben geen joggingbroek aan, het beeld maakt een verkeerd sterotype. En de gebruikelijke racistische rommel op Twitter. 3) Maar de discussies verstomden snel; heel veel Rotterdammers en bezoekers vinden het beeld mooi en inspirerend. Zij willen op de foto met het beeld. Na talloze sculpturen van mannen - de bestuurders, denkers en 'zeehelden' (klassiek woord voor piraten) - en na veel abstracte wederopbouwkunst, verscheen een beeld van een gewone stoere vrouw, van kleur. Een vouw die je als vriendin of buurvouw zou willen hebben. Het is een beeld van Rotterdamse vooruitgang. 

1) www.bkor.nl/plattegrond/ 

2) www.sculptureinternationalrotterdam.nl/collectie/santa-claus/

3) www.rijnmond.nl/nieuws/1680532/een-omstreden-beeld-in-haar-eerste-week-in-rotterdam-zorgt-de-vrouw-op-nikes-voor-veel-discussie

There is no city in the Netherlands with as much visual art (sculpture and painting) in public spaces as Rotterdam, says BKOR (Beeldende Kunst & Openbare Ruimte). This is partly due to the reconstruction period, when a budget for art was included in the total construction costs. Descriptions of all art can be found in an accessible database of CBKR (also in English) 1). Three high-profile sculptures are highlighted. 

 

On Eendrachtsplein stands the sculpture SantaClaus. It is 6 metres high and depicts a Father Christmas holding an abstract object - maybe a tree, maybe something else. Rotterdammers knew it; the sculpture was soon renamed Gnome Buttplug. The sculpture was bought in 2001 and stored in the courtyard of the Boijmans van Beuningen Museum in 2005. It took some effort to find a permanent spot. After years of arguing about the sculpture (‘crime against good taste’, ‘stone of offence’, ‘obscene Father Christmas’), the sculpture still became a public favourite. Rotterdam's most photographed sculpture, it is said, an honour shared with the sculpture Moments Contained since 2023. About SantaClaus, Sculpture Intl. wrote a fascinating story 2) and refers to a special newspaper produced in 2008. That story and certainly that paper are worth reading.

 

Ossip Zadkine's older sculpture The Destroyed City generated less discussion when it was placed, although it was an artistically very unusual sculpture for the time and art criticism did arise. These were different times, it was shortly after the war. Rotterdam obtained the sculpture in 1953 through an anonymous donation (from the management of the Bijenkorf, it turned out in 1978), and the sculpture is a symbol of reconstruction. The 6-metre-high sculpture (incl. 2-metre pedestal) of the dejected figure without a heart was placed on Plein 1940, near the Leuvehaven. Zadkine's sculpture nevertheless became the subject of a heated debate in 2014, when it was suggested that the sculpture should be moved to the new station square because the sculpture had fallen into obscurity at its current spot. Politicians were initially sympathetic. The Algemeen Dagblad organised a rally ‘Leave Zadkine alone’. After advice from BKOR and growing support in the city for leaving the sculpture on Plein 1940, the group ‘Hands off Zadkine’ pulled the longest straw, and the sculpture remained on Plein 1940. Until the turn of the century, the image appeared in many city promotions, as a representation of reconstruction. Now it doesn't. In Rotterdam, the sculpture is called Zadkine for short (and formerly Jan Gat, or Jan with the hands). The heart has been bombed out of the city, and the heart will be rebuilt. And it did; Zadkine used to stand in barren surroundings, now it stands between the Maritime Museum and high-rise buildings, looking small and a bit lonely. Zadkine no longer gets the attention it used to. 

 

Present time: in 2023, a statue of an ‘ordinary young black woman’ was placed in front of Central Station, Moments Contained by Thomas J. Pierce. 4 metres tall. Fearless, with clenched fists in her pockets, a young woman in her tracksuit looks out into the city. ‘What makes this new sculpture so special is its powerful ordinariness,’ wrote NRC (6 June 2023). Discussion ensued in the city council, on Twitter and in the newspaper - wouldn't an image of the port have been better, why an image of an ordinary woman who hasn't achieved anything special, young black women don't wear sweatpants, the image creates a false sterotype. And the usual racist rubbish on Twitter. 3) But the discussions quickly died down; a lot of Rotterdammers and visitors find the sculpture beautiful and inspiring. They want to be photographed with the sculpture. After countless sculptures of men - the administrators, thinkers and ‘sea heroes’ (classic word for pirates) - and after a lot of abstract reconstruction art, a sculpture of an ordinary tough woman appeared, of colour. A fold you would want as a friend or neighbour's fold. It is an image of Rotterdam progress.

1) www.bkor.nl/plattegrond/ 

2) www.sculptureinternationalrotterdam.nl/collectie/santa-claus/

3) www.rijnmond.nl/nieuws/1680532/een-omstreden-beeld-in-haar-eerste-week-in-rotterdam-zorgt-de-vrouw-op-nikes-voor-veel-discussie

@ 2025 Peter Nientied

bottom of page